Anneke Tanneke: bang voor de duivel

‘Duivelskruid’ vertelt het verhaal van Tanne en haar kleindochter Yara. We volgen Tanne tijdens haar jeugd en als jonge vrouw in de eerste helft van de 20^e eeuw. We zien haar terug als grootmoeder ‘omatan’ in het verhaal over Yara.

In de proloog is omatan  pas overleden en vanaf hoofdstuk 1 volgen we beurtelings Tanne en Yara met haar omatan. Om de drie hoofdstukken verandert het perspectief van jonge Tanne naar Yara en terug. In de loop van het verhaal komen er af en toe korte flitsen uit het verleden die meer inzicht bieden in het verloop van de gebeurtenissen. 

Tanne is van jongs af aan gefascineerd door de kracht van kruiden en ze is doordrongen van angst voor de duivel. Haar buurvrouw Mien leert haar alles over kruiden, maar Tanne misbruikt die macht en verliest iedereen. 

Yara leert haar grootmoeder pas laat kennen en is benieuwd waarom haar moeder gebroken heeft met Tanne. Terwijl Yara stap voor stap zicht krijgt op het verleden van omatan ontwikkelt haar eigen leven zich op professioneel en persoonlijk vlak. 

Dit familiedrama speelt zich af op en rond de Kalmthoutse heide, de bossen en het ven. Deze landschappen worden liefdevol en gedetailleerd beschreven. We krijgen ook een blik op het kleinburgerlijke Vlaamse dorpsleven in de eerste helft van de vorige eeuw en de marginalisering van mensen die afwijken van de norm. 

Tanne heeft een complexe persoonlijkheid en ze heeft veel fouten gemaakt, maar ze heeft een goede inborst. Iris heeft haar dochter goed opgevoed, maar ze heeft haar voorgelogen dat Tanne, Leon en Elias dood zijn. In dit verhaal komt duidelijk naar voren dat goede mensen slechte dingen kunnen doen. 
Iris staat in het begin van het boek vijandig tegenover haar moeder, maar langzaam aan ontdooit ze en uiteindelijk vergeeft ze Tanne. Yara steunt Tanne eerst, maar haar houding verandert tijdelijk tijdens het verblijf van Tanne in het ziekenhuis. 
Theofiel en Toon zijn daarentegen statische personages die niet diep uitgewerkt zijn. 

Tanne is (bij)gelovig en lijkt wel verslaafd aan paternosters, bidprentjes, kruidenbundels, wonderzalf, medaillons, Mariaflesjes met gewijd water en haar wilg. Met Yara worden schapen, herdershonden en een jeep geassocieerd.

Bepaalde plots worden uitgediept, maar de romantische relatie tussen Yara en Toon komt slechts oppervlakkig aan bod.

De spanning wordt opgebouwd doordat er mondjesmaat informatie wordt gegeven, die vaak nieuwe vragen oproept bij de lezer.
We krijgen best veel informatie in de proloog, maar de lezer kan zich de volgende vragen stellen: 

• Welke andere wensen heeft omatan in haar afscheidsbrief vermeld? 
• Waarom zou de buik van omatan onrustig zijn? 
• Hoe komt omatan aan haar verwondingen? 
• Wat zijn de dunne botjes in het zijden zakje?
• Wie is 'hij' in 'hij dus ook"?

Yara en haar moeder Iris praten tijdens de lammertijd eindelijk over Elias, de vader van Yara. De symboliek van de merktekens op de ooien en de onbekende vader van Yara is duidelijk aanwezig. Dit is maar één van de vele voorbeelden van symboliek in dit boek.

Omatan is doodsbang voor de medische, beschermende pakken en vooral de mondmaskers van het ziekenhuispersoneel. Hier zien we terug hoe onze ouderen nu schikken van de beschermende kledij van het personeel in de woonzorgcentra en in de ziekenhuizen op de Covid-afdeling. Deze ouderen beseffen soms niet wat er aan de hand is en worden heel angstig, net als omatan. 

Ik had een goede, warme relatie met mijn grootouders en ik genoot volop van de vele verhalen die ze mij vertelden, net zoals ik genoten heb van de verhaallijnen in 'Duivelskruid'. Toch waren er complicaties in het leven van mijn grootouders en die hebben veel effect gehad op mijn ouders. Mijn oma is verstoten door haar deftige familie omdat ze zwanger was geraakt van een Canadese soldaat, Mijn baba is misbruikt door een priester en stuurde daarom zijn zonen naar de vakschool in plaats van het college. De voorouder van mijn opa is verstoten door zijn protestantse, adellijke familie omdat hij trouwde met een katholiek meisje. Als jonge vader ging de stomerij van mijn oma en opa failliet en moest hij van de chique handelswijk verhuizen naar een sociale flat net buiten de stad. Mijn moemoe was heel intelligent en ze mocht studeren van haar ouders, maar er was geen middelbare school voor meisjes in de omgeving. Er waren volop grote en kleine frustraties die mijn grootouders konden uitwerken op hun kinderen. Sommigen van hen waren sterk en konden het van zich afzetten, anderen waren pas later in hun leven in staat om deze stap te nemen. Ik had vier lieve grootouders die ik doodgraag zag, toch herken ik het fenomeen dat een probleem generaties lang kan doorwerken.

Deze herkenbaarheid heeft bijgedragen aan mijn waardering voor 'Duivelskruid', maar ik heb ook echt genoten van de avonturen van de personages en het ontrafelen van de mysteries rond Tanne. De situering in het oude Vlaamse volkse milieu triggert mijn interesse nog meer. Een kennis van mijn ouders kweekte kruiden en legde mij uit waar die voor dienden en hoe hij ze kweekte. Ik trok er als tiener ook op uit op zoek naar sint-janskruid en andere waardevolle wilde planten. Die kruidenwereld trekt ook mij enorm aan. Ik kweek zelf ook kruiden en stel mijn eigen kruidenthee samen.
Ik heb intussen meerdere recensies gelezen en merkte dat niet iedereen mijn enthousiasme deelt. Ik heb het boek daarom aan mijn dochter gegeven en wacht gespannen af hoe zij haar leeservaring beleeft.